Κατά τη διάρκεια της ημέρας, όσο είμαστε ξυπνητοί, το σώμα και το μυαλό μας εργάζονται ακατάπαυστα προκειμένου να ρυθμίσουν τις λειτουργίες του οργανισμού μας, που συνεχώς επεξεργάζεται νοητικές πληροφορίες και σκέψεις και αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του. Καθώς οι ώρες περνούν οι άνθρωποι αισθανόμαστε σταδιακά όλο και μεγαλύτερη κόπωση, που οφείλεται στις προσπάθειες του μυαλού και του σώματός μας να μας κρατήσουν σε λειτουργία, και έτσι στο τέλος της ημέρας όλοι νιώθουμε την επιθυμία να κοιμηθούμε. Στο σημείο αυτό ο ύπνος δίνει μία μοναδική ευκαιρία στον οργανισμό μας να αναδομήσει και να αντικαταστήσει τα φθαρμένα του κύτταρα και να αποκαταστήσει την ομοιοστατική του ισορροπία, που διαταράσσεται κατά τη διάρκεια της μέρας. Καθώς ο μεταβολικός ρυθμός του σώματός μας πέφτει και το ποσό της αδρεναλίνης που παράγεται για να μας κρατάει ξυπνητούς μειώνεται, ενώ παράλληλα αυξάνεται σημαντικά η σωματοτροφίνη, που ελέγχει την επιδιόρθωση των ιστών του σώματός μας και ενισχύει τη θεραπευτική διαδικασία του ύπνου, οι άνθρωποι αρχίζουμε να ονειρευόμαστε.
Τα όνειρα αποτελούν την κατάσταση εκείνη κατά την οποία βρισκόμαστε σε σωματική παράλυση και απώλεια συνείδησης, ενώ το μυαλό μας δημιουργεί εικονικές πραγματικότητες και παράγει γεγονότα και κόσμους που δεν ελέγχουμε. Καθώς οι εμπειρίες μας κατά τη διάρκεια των ονείρων μπορούν να είναι πολύ έντονες και να περιλαμβάνουν ακόμη και συναντήσεις με νεκρά πρόσωπα και απόκοσμα όντα, κέντρισαν το ενδιαφέρον των ανθρώπων από πολύ νωρίς, οι οποίοι προσπάθησαν δώσουν εξηγήσεις, παράγοντας θρησκευτικές πεποιθήσεις, υπερφυσικές ερμηνείες, αλλά και επιστημονικές προσεγγίσεις.
Ωστόσο, οι σύγχρονες τεχνολογικές μέθοδοι απεικόνισης των νευρώνων του ανθρώπινου εγκεφάλου (PET, CAT scans, MRS’s), που δίνουν στους επιστήμονες τη δυνατότητα να παρατηρήσουν την εγκεφαλική δραστηριότητα των ανθρώπων κατά τη διάρκεια του ύπνου, παρέχουν σήμερα μία περισσότερο ρεαλιστική κατανόηση των ονείρων, η οποία τείνει να αντικαταστήσει τις μυστικιστικές και υπερβατικές εξηγήσεις που επικρατούσαν στο παρελθόν.
Ξεκινώντας από τη βασική αρχή ότι όλοι μας βλέπουμε όνειρα, οι ερευνητές μελετούν τον τρόπο που εναλλάσσεται η δραστηριότητα στον εγκέφαλό μας κατά τη διάρκεια του ύπνου. Όπως προκύπτει από εργαστηριακές μελέτες, καθώς οι άνθρωποι βυθίζονται στον ύπνο, ο εγκέφαλός τους γίνεται όλο και λιγότερο ενεργός, ώσπου να φτάσει στο σημείο στο οποίο επαναενεργοποιείται, αλλά με τρόπο που διαφέρει από τον τρόπο λειτουργίας του σε κατάσταση αγρυπνίας. Συγκεκριμένα, διαπιστώνεται ότι οι άνθρωποι βιώνουν τις πιο έντονες ονειρικές εμπειρίες κατά τη φάση εκείνη του ύπνου που χαρακτηρίζεται από γρήγορη κίνηση των ματιών τους και είναι γνωστή ως κατάσταση REM (Rapid Eye Movement). Στη φάση αυτή ένα μέρος του εγκεφάλου μας βρίσκεται σε εγρήγορση, αλληλεπιδρώντας με εσωτερικές αισθήσεις και εντυπώσεις, και όχι με εξωτερικά ερεθίσματα, τα μάτια μας κινούνται δεξιά αριστερά πολύ γρήγορα κάτω από τα βλέφαρά μας, ενώ οι μύες του σώματός μας βρίσκονται σε ηρεμία. Είναι χαρακτηριστικό ότι το τμήμα αυτό του εγκεφάλου μας, το οποίο «ξυπνά» κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ενεργοποιείται περισσότερο έντονα στη φάση αυτή, ενώ αντίστοιχα τμήματα που είναι σε λειτουργία, όταν είμαστε ξυπνητοί, απενεργοποιούνται, όταν κοιμόμαστε.
Συγκεκριμένα, ο πλευρικός προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τις αποφάσεις και τις επιλογές μας και συνδέεται κατά κύριο λόγο με τη λογική σκέψη, απενεργοποιείται, όταν ονειρευόμαστε. Συγχρόνως νέες έρευνες που χρησιμοποίησαν τομογράφους εκπομπής ποζιτρονίων (Positron Emission Tomography), έδειξαν ότι η φάση REM ξεκινά στο κέντρο αισθημάτων του εγκεφάλου μας (limbic system), που αποτελεί το παλαιότερο εξελικτικά τμήμα του και συνδέεται με τον έλεγχο των αισθημάτων μας. Μέσω αυτής της παρατήρησης δικαιολογείται το έντονα συναισθηματικό περιεχόμενο των ονείρων μας, καθώς τα συναισθήματά μας βρίσκουν διέξοδο και συνδυαζόμενα με αναμνήσεις του παρελθόντος εκφράζονται περισσότερο ελεύθερα
Όταν κοιμόμαστε φτάνουμε σε κατάσταση REM κάθε 90 με 100 λεπτά και σε κανονικές συνθήκες αυτό συμβαίνει 3 με 4 φορές κάθε νύχτα, με σταδιακή αύξηση της διάρκειας της κάθε φάσης καθώς η νύχτα προχωρά.
Κάποιοι άνθρωποι θυμούνται αρκετά από τα όνειρα που βλέπουν τη νύχτα, ενώ άλλοι μπορούν να τα ανακαλέσουν μόνο περιστασιακά ή και καθόλου. Σχεδόν κάθε τι που συμβαίνει όσο κοιμόμαστε – όνειρα, σκέψεις και αναμνήσεις από σύντομες αφυπνίσεις – το ξεχνάμε το πρωί. Κάποιες φορές, μπορεί να θυμηθούμε ξαφνικά στη διάρκεια της ημέρας ένα όνειρο που είδαμε, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συγκεκριμένη ανάμνηση δεν έχει χαθεί τελείως, αν και είναι πολύ δύσκολο να ανακληθεί. Το γεγονός ότι δεν μπορούμε εύκολα να θυμηθούμε όσα ονειρευόμαστε οφείλεται στην ίδια τη χημεία του εγκεφάλου μας, η οποία μεταβάλλεται ριζικά, όταν κάποια τμήματά του απενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια του ύπνου, ενώ κάποια άλλα όχι. Για παράδειγμα, όταν είμαστε ξυπνητοί, συγκεκριμένοι νευροδιαβιβαστές μας επιτρέπουν να έχουμε βραχυπρόθεσμη μνήμη και να θυμόμαστε πράγματα που συνέβησαν την προηγούμενη ημέρα ή ημέρες. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, η απενεργοποίηση αυτών των νευροδιαβιβαστών, που αλλάζει τη χημεία του εγκεφάλου, δεν μας επιτρέπει να θυμόμαστε όσα ονειρευτήκαμε το προηγούμενο βράδυ, εκτός και αν τα καταγράψουμε με κάποιο τρόπο.
Έρευνες δείχνουν ότι μπορούμε να βελτιώσουμε την ικανότητά μας να θυμόμαστε τα όνειρά μας, υπενθυμίζοντας στον εαυτό μας ακριβώς πριν κοιμηθούμε ότι ‘θέλουμε να θυμόμαστε τα όνειρά μας’ και καταγράφοντας σε χαρτί ακριβώς την ώρα που ξυπνάμε και πριν ακόμη κινηθούμε και σκεφτούμε τη μέρα που έρχεται, εικόνες και όνειρα που είδαμε όσο κοιμόμασταν.
Επίσης, έχει εργαστηριακά διερευνηθεί η δυνατότητα που ενδεχομένως έχουμε να ελέγχουμε τα όνειρά μας και να τα κατευθύνουμε. Όπως προκύπτει από τις μελέτες αυτές, μπορούμε ως ένα βαθμό να επηρεάσουμε τα όνειρά μας κάνοντας στον εαυτό μας συγκεκριμένες υποδείξεις πριν μας πάρει ο ύπνος. Υπάρχει, ωστόσο, και μία κατάσταση διαυγών ονείρων, κατά την οποία έχουμε επίγνωση ότι ονειρευόμαστε ενώ ακόμη κοιμόμαστε. Ορισμένοι άνθρωποι βιώνουν αυτή τη μορφή ονείρων αυθόρμητα, αλλά είναι συχνά δυνατό να μάθουμε πώς να ενισχύουμε αυτήν την επίγνωση και κατά συνέπεια πώς να ελέγχουμε την πορεία των ονειρικών γεγονότων καθώς αυτά εκτυλίσσονται. Ωστόσο, θεωρείται ακόμη αδύνατη η επίτευξη του απόλυτου ελέγχου των ονειρικών καταστάσεών μας.
Όσον αφορά την ερμηνεία των ονείρων μας, παρ’ όλο που το ζήτημα βρίσκεται ακόμη υπό εξέταση, πολλοί είναι αυτοί που βρίσκουν νόημα και σημασία στα όνειρά τους. Αυτό, ωστόσο, που μπορεί να γίνει δεκτό είναι ότι τα όνειρα μπορούν να μας βοηθήσουν να μάθουμε κάποια περισσότερα πράγματα για τα υφέρποντα συναισθήματα, τις υποσυνείδητες σκέψεις, τη συμπεριφορά, τα κίνητρα και τις αξίες αυτού που ονειρεύεται. Υπό την ίδια οπτική, όνειρα που επαναλαμβάνονται συχνά στον ύπνο μας δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ιδιαίτερες περιπτώσεις, πέρα ίσως από την παρατήρηση ότι η κατανόηση του προσωπικού νοήματος που έχουν για κάθε έναν από εμάς θα μπορούσε να μας βοηθήσει να λύσουμε κάποιο ζήτημα που μας απασχολεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Από την άλλη πλευρά το γεγονός ότι πολλές φορές τα όνειρά μας μας φαίνονται αλλόκοτα και εκκεντρικά, χωρίς νόημα, οφείλεται στη μη λειτουργία του κεντρικού συστήματος της λογικής, που εδρεύει στον εγκέφαλό μας και απενεργοποιείται κατά τη διάρκεια του ύπνου. Καθώς τα όνειρά μας βασίζονται αποκλειστικά σε εσωτερικές αντιλήψεις και αναμνήσεις, αυτές είναι οι μόνες πληροφορίες που συνδυάζονται και προβάλλονται στον ύπνο μας, αφού δεν υπάρχει εξωτερικό σημείο αναφοράς που μπορεί να επιβεβαιώσει το χώρο και το χρόνο στον οποίο βρισκόμαστε, ώστε η σκέψη και η δράση μας να περιοριστεί από τη γνώση αυτή.
Με άλλα λόγια, στα όνειρά μας όλα μπορούν να συμβούν και μπορούμε να προχωρήσουμε σε διαφορετικούς δρόμους και κατευθύνσεις, να προβούμε σε πράξεις και σκέψεις που δεν θα επιτρέπαμε στον εαυτό μας να κάνει στην υπόλοιπη ‘άγρυπνη’ ζωή μας.
Στάδια του ύπνου
Τα στάδια του ύπνου επαναλαμβάνονται κυκλικά κάθε 90 περίπου λεπτά στη διάρκεια της νύχτας.
Στάδιο 1: το στάδιο αυτό διαρκεί μόνο λίγα λεπτά και χαρακτηρίζεται από ελαφρύ ύπνο. Βιώνουμε μία μείωση της θερμοκρασίας του σώματος και της πίεσης του αίματος, οι μύες μας χαλαρώνουν και πέφτει ο ρυθμός της αναπνοής και της καρδιάς μας. Τα εγκεφαλικά κύματα είναι αργά και χαμηλής τάσης.
Στάδιο 2: στο στάδιο αυτό κοιμόμαστε πιο βαθιά και είναι πιο δύσκολο να ξυπνήσουμε. Οι μύες μας είναι χαλαροί. Έχουμε επανάληψη υψηλής τάσης εγκεφαλικών κυμάτων σε 12 ως 14 κύκλους κάθε δευτερόλεπτο (κύματα ΘΗΤΑ).
Στάδιο 3: είμαστε ακόμη πιο χαλαροί και βιώνουμε μία περαιτέρω μείωση του ρυθμού της καρδιάς, της θερμοκρασίας του σώματος και της αναπνοής μας. Τα εγκεφαλικά κύματα αυξάνονται σε 1 ως 3 κύκλους το δευτερόλεπτο (κύματα επιπέδου ΔΕΛΤΑ)
Στάδιο 4: διαρκεί περίπου 20 λεπτά και χαρακτηρίζεται από πλήρη μυϊκή χαλάρωση, δυσκολία αφύπνισης και η πλειονότητα των εγκεφαλικών κυμάτων μας είναι επιπέδου ΔΕΛΤΑ. Αφήνοντας αυτό το στάδιο επιστρέφουμε διαδοχικά στα στάδια 3, 2 και 1, οπότε αρχίζει και πάλι ο κύκλος του ύπνου.
Στάδιο Αφύπνισης: Επιστρέφουμε στο στάδιο 1 περίπου 90 λεπτά αφού κοιμηθήκαμε. Ωστόσο, η διαφορά στην έναρξη αυτού του δεύτερου κύκλου είναι ότι στη φάση αυτή φτάνουμε σε κατάσταση REM και βλέπουμε πλέον όνειρα REM. Η πρώτη φορά που φτάνουμε στη φάση αφύπνισης έχει διάρκεια περίπου 5 με 10 λεπτά, πριν βυθιστούμε και πάλι στα επόμενα στάδια. Στο τέλος της νύχτας, το στάδιο 1 μπορεί να διαρκέσει ακόμη και μία ώρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου