Ψάχνοντας το νόημα της ζωής μας στο υπερβατικό…
Όλοι μας πολλές φορές αισθανόμαστε κουρασμένοι από την καθημερινότητα, από τη ρουτίνα των υποχρεώσεών μας, από τις συνήθειές μας. Και όλοι μας, κάποια στιγμή, σκεφτήκαμε ή διατυπώσαμε τη φράση: ‘χρειάζομαι ένα νόημα στη ζωή μου’.
Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτή η περιβόητη φράση εκφράζει μία πραγματική ανθρώπινη ανάγκη, η οποία παρέχει στους ανθρώπους κατεύθυνση και αίσθημα εκπλήρωσης, ενώ συγχρόνως συμβάλλει στην αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών του άγχους στην υγεία. Η ίδια η σημασία της φράσης διερευνήθηκε από τους επιστήμονες, οι οποίοι προσπάθησαν να την ορίσουν ως μία κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο δεσμεύεται από μία ιδέα, μία έννοια, ένα πλαίσιο ή σύνολο αξιών, που κάνουν κατανοητή τη ζωή του και όσα συμβαίνουν σε αυτήν, αποτελώντας συγχρόνως το κίνητρο προκειμένου το άτομο αυτό να θέσει στόχους και να προσπαθήσει να τους επιτύχει.
Διάφορες ομάδες ερευνητών ανέπτυξαν τεστ προκειμένου να μετρήσουν τη σημασία των στόχων στη ζωή των ανθρώπων, το ρόλο της αίσθησης της συνάφειας που χαρακτηρίζει τα όσα τους συμβαίνουν, αλλά και για να δημιουργήσουν ένα δείκτη αναφοράς που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως βάση για τη μέτρηση του νοήματος της ζωής. Αν και το ίδιο το ερώτημα γιατί οι άνθρωποι έχουν υψηλή ή χαμηλή αίσθηση νοήματος της ζωής τους δεν έχει διερευνηθεί σε μεγάλο βαθμό και αποτελεί μία κατάσταση που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, οι κλίμακες αυτές φαίνεται ότι συνδέονται στενά με την αίσθηση ευημερίας που έχουν οι ενήλικες στην ηλικία μεταξύ 50 και 75 ετών.
Οι Wortman, Silver και Kresler υποστηρίζουν ότι το σύστημα πεποιθήσεων, υποθέσεων και προσδοκιών που έχουν οι άνθρωποι για τη ζωή τους είναι αυτό που δημιουργεί την αίσθηση ότι όλα όσα τους συμβαίνουν συνδέονται μεταξύ τους, έχουν συγκεκριμένες αιτίες και χρειάζονται συγκεκριμένες ενέργειες για να αντιμετωπιστούν σωστά. Ειδικότερα, ένα τέτοιο σύνολο αντιλήψεων και πίστης μπορεί να εξηγήσει ως ένα βαθμό τη μεγάλη ποικιλία που εμφανίζεται στους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν και προσαρμόζονται στις προσωπικές τους τραγωδίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι αν και κάποιοι άνθρωποι προσαρμόζονται γρήγορα σε μία τραγωδία, ενώ κάποιοι άλλοι πιο αργά ή και ποτέ, οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκουν νόημα και σημασία στις δύσκολες καταστάσεις που αντιμετωπίζουν.
Άλλωστε, εμπειρίες που φτάνουν κοντά στο θάνατο είναι γνωστό ότι αυξάνουν την αίσθηση νοήματος της ζωής όσων τις βιώνουν. Κατ’ επέκταση, έχει διαπιστωθεί ότι άνθρωποι που έχουν κάποια στιγμή έντονες πνευματικές ή υπερβατικές εμπειρίες, τείνουν να τις αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία και να τις χρησιμοποιούν ως αφετηρία νέων κατευθύνσεων στη ζωή τους. Πρόκειται, σύμφωνα με τον Bruner, για "σημεία καμπής" που προκαλούνται από σημαντικές εσωτερικές και εξωτερικές αλλαγές στη ζωή και στην προσωπικότητα κάποιου και προκαλούν με τη σειρά τους αλλαγές στον τρόπο που ο ίδιος αντιλαμβάνεται τη ζωή του και τον εαυτό του.
Σε έρευνα που έγινε σε φοιτητές κολεγίων των ΗΠΑ το 59% από τους 105 συμμετέχοντες ανέφεραν ότι είχαν έστω και μία έντονη ψυχική ή και πνευματική/ υπερβατική εμπειρία, στην οποία απέδιδαν ιδιαίτερη σημασία. Συγκεκριμένα, ελάχιστοι από αυτούς θεώρησαν ότι η ασυνήθιστη αυτή εμπειρία τους ήταν αρνητική και επιζήμια, ενώ το 46% όσων είχαν τέτοιου είδους εμπειρίες, τις θεώρησαν ιδιαίτερα πολύτιμες για τους ίδιους, καθώς αποτέλεσαν την αφετηρία για να αποκτήσουν μία ευρύτερη και πιο ολική αίσθηση νοήματος της ζωής τους.
Τέτοιου είδους ασυνήθιστες υπερβατικές εμπειρίες συνδέονται συχνά με αναφορές στην εμφάνιση φαντασμάτων, με παραισθητικές διαισθήσεις, παράλυση κατά τον ύπνο και επαφές με νεκρούς, ενώ δεν είναι σπάνιες και οι μαρτυρίες για εξωσωματικές εμπειρίες. Σε δείγματα φοιτητών που λήφθηκαν από κολέγια της Αμερικής, της Ευρώπης, της Κίνας και της Ιαπωνίας, διαπιστώθηκε ότι το 50% των φοιτητών έκανε λόγο για διάφορες υπερβατικές εμπειρίες που ενέπλεκαν επαφή με νεκρούς, αναφορές που δεν συνδέονται με το βαθμό θρησκευτικότητας και επιστημονικής εκπαίδευσης των συμμετεχόντων. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των ερευνών δίνουν στοιχεία που ενισχύουν την υπόθεση ότι υπάρχει μία φυσιολογική βιολογική βάση πίσω από αυτές τις μαρτυρίες.
Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι η συχνότητα τέτοιου είδους παραισθητικών διαισθήσεων συνδέεται ως ένα βαθμό με σημάδια αστάθειας του κροταφικού λοβού. Ασθενείς με ηλεκτρικά ενεργές εστίες στους κροταφικούς λοβούς, είτε λόγω επιληψίας είτε εξαιτίας διέγερσής τους κατά διάρκεια εγχείρησης, αναφέρουν ένα προβλεπόμενο σύνολο εμπειριών, που σχετίζονται με οπτικές ψευδαισθήσεις, αίσθηση παρουσίας πνεύματος, περίεργες φωνές και ήχους και φτάνουν ως την παραισθητική επαφή με νεκρούς και φαντάσματα, και την αίσθηση αποχωρισμού της ψυχής και του πνεύματος από το σώμα. Αν και ακραία αστάθεια του κροταφικού λοβού συνδέεται με παθολογία, η παροδική και σύντομη διέγερσή του παράγει τέτοιου είδους ασυνήθιστες υπερβατικές εμπειρίες, οι οποίες έχουν έντονο προσωπικό νόημα για αυτούς που τις βιώνουν και ασκούν ισχυρή επίδραση στη μετέπειτα συμπεριφορά τους, στις διαθέσεις και τις πεποιθήσεις τους.
Έτσι, μέσω αυθόρμητου εξηγητικού στοχασμού, τα άτομα προσπαθούν να εξηγήσουν τις συγκεκριμένες εμπειρίες, αποδίδοντας εξαιρετική σημασία σε αυτές και τείνοντας να τις θεωρούν ως σημεία καμπής της ζωής τους, κατά τα οποία τους αποκαλύφθηκε το πραγματικό νόημα της ύπαρξής τους και οι νέες κατευθύνσεις που θα πρέπει να ακολουθήσουν στη συνέχεια.
Συνεπώς, η αίσθηση νοήματος που αναζητούν όλοι οι άνθρωποι στη ζωή τους μπορεί να συνδεθεί με ρεαλιστικούς στόχους και την ικανοποίηση της εκπλήρωσής τους · πολλές φορές, ωστόσο, συνδέεται με υπερβατικές εμπειρίες ή τραγικές στιγμές, που έχουν τη δύναμη να μεταβάλλουν τον τρόπο που βλέπει ένα άτομο τον εαυτό του, τη ζωή του, τους άλλους και τον κόσμο. Τέτοιου είδους εμπειρίες, αν και δεν αποτελούν το πιο κοινό σημείο αναφοράς του νοήματος της ζωής των ανθρώπων, μπορούν να λειτουργήσουν εξαιρετικά ευεργετικά σε περιπτώσεις κατάθλιψης, υπερβολικού άγχους και αγωνίας, που μπορεί να οφείλεται σε ψυχοσωματικούς λόγους, αλλά και σε περιπτώσεις προσωπικών τραγωδιών που πλήττουν άτομα και οικογένειες. Στην τελευταία περίπτωση μπορούν να καταπραΰνουν τη θλίψη, να αιτιολογήσουν τα γεγονότα και να αλλάξουν τον τρόπο που τα άτομα βλέπουν τη ζωή τους.
Κύρια Βιβλιογραφία:
James McClenon, "Shamanic Healing, Human Evolution and the Origin of Religion",
Journal for the Scientific Study of Religion, Vol. 36, No. 3. (Sep., 1997), pp. 345-354
Bruner, J., "The ‘remembered’ self", in: U. Neisser – R. Fivush (eds), The Remembering Self: construction and accuracy in the self-narrative, Cambridge – New York : Cambridge University Press, 2003, pp. 41-54
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου