Οι ιστορίες από όλες τις θρησκείες του κόσμου είναι γεμάτες από αφηγήσεις για οράματα που είχαν οι πιστοί κατά τη συμμετοχή τους σε διαφόρων ειδών τελετουργίες. Οι ίδιοι οι ιερείς ή τα πρόσωπα εκείνα που πραγματοποιούν τις θρησκευτικές τελετές και πρακτικές πολλές φορές αναφέρουν εμπειρίες οραμάτων που είδαν κατά τη διάρκεια θρησκευτικών δραστηριοτήτων, όπως την προσευχή και την τελετουργία. Ωστόσο, περισσότερο έντονα συναισθηματικά οράματα φαίνεται ότι συμβαίνουν μία φορά στη ζωή των ατόμων, τα οποία αποτελούν και την αφορμή για την προσέλκυσή τους σε κάποια θρησκευτική ομάδα, ενώ το ίδιο έντονα είναι τα οράματα που αναφέρονται ως προφητικά. Εξαιτίας, μάλιστα, της σημασίας που αποκτούν τέτοιου είδους εμπειρίες στην ιστορία και εξέλιξη μίας θρησκεία, αποτελούν συχνά κοινό τόπο αναφοράς σε ζωγραφικές αναπαραστάσεις και ιερά κείμενα. Για όλους αυτούς τους λόγους σύμφωνα με τον Laurence Barsalou το θρησκευτικό όραμα φαίνεται ότι αποτελεί μία ισχυρή και πανταχού παρούσα δύναμη της θρησκευτικής εμπειρίας.
Αναζητώντας τη βιολογική βάση και γνωσιακή λειτουργία, η οποία παράγει και προκαλεί τα θρησκευτικά οράματα, ο Barsalou και οι συνεργάτες του θεώρησαν ότι η προσομοίωση αποτελεί έναν νοητικό μηχανισμό που θα μπορούσε να οδηγεί στη βίωση παρόμοιων εμπειριών. Συγκεκριμένα, κατά τη διαδικασία της προσομοίωσης, οι διάφορες μονάδες του ανθρώπινου εγκεφάλου που συνδέονται με διαφορετικές αισθήσεις και τομείς αντίληψης του κόσμου (π.χ. το τμήμα που σχετίζεται με την όραση και ενεργοποιείται κάθε φορά που ερχόμαστε σε επαφή με ένα οπτικό ερέθισμα), ενεργοποιούνται και παράγουν συγκεκριμένες εικόνες και αναπαραστάσεις στον εγκέφαλο χωρίς ωστόσο η διαδικασία αυτή να προκαλείται από κάποιο ερέθισμα. Με άλλα λόγια, όταν οι άνθρωποι λένε ότι βλέπουν, ακούν ή αισθάνονται πράγματα κατά τη διάρκεια ενός θρησκευτικού οράματος, τη στιγμή εκείνη τα συστήματα του εγκεφάλου τους, που ρυθμίζουν τις λειτουργίες του σώματος και των αισθήσεών τους, μπορούν να παράγουν τέτοιου είδους εμπειρίες χωρίς αυτές να προέρχονται από εξωτερικές πηγές.
Οι πηγές που μπορούν να προκαλέσουν τέτοιου είδους εμπειρίες είναι ποικίλες και προσφέρουν το περιεχόμενο των θρησκευτικών οραμάτων. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί η θρησκευτική τέχνη, είτε πρόκειται για έργα ζωγραφικής, και γλυπτικής είτε για βιτρό και άλλες μεθόδους εμπλουτισμού των ιερών θρησκευτικών χώρων. Καθώς οι άνθρωποι βλέπουν τέτοιου είδους έργα ή αντικείμενα, τα οπτικά τους συστήματα, που λαμβάνουν τα μηνύματα μέσω των νευρώνων του εγκεφάλου τους, τα αναπαριστούν και δημιουργούν νοητικές εικόνες. Οι περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τα οπτικά συστήματα και τις νοητικές εικόνες που δημιουργούνται από αυτά, μπορούν να ενεργοποιηθούν εν μέρει και αργότερα, αναπαράγοντας όσα τα άτομα έχουν ήδη δει. Για παράδειγμα, αν κάποιος δει τη ζωγραφιά ενός αγγέλου, ο νους του μπορεί εν μέρει να συλλάβει την εικόνα του και να διατηρήσει μία αναπαράστασή της έτσι ώστε να είναι σε θέση αργότερα να επαναφέρει στη μνήμη του την εικόνα του αγγέλου.
Ωστόσο, κάποιες φορές οι άνθρωποι δε δημιουργούν απλά στο νου τους μία προσομοίωση της ζωγραφιάς καθεαυτής, αλλά της αποδίδουν περισσότερο προσωπικό περιεχόμενο ώστε να την επενδύσουν με περισσότερη σημασία για τους ίδιους. Ένας άγγελος, για παράδειγμα, ο οποίος απεικονίζεται μαζί με έναν χωρικό, θα μπορούσε να αναπαρασταθεί και να προσομοιωθεί νοητικά στο νου κάποιου πιστού, ο οποίος θα τοποθετούσε τον εαυτό του στη θέση του χωρικού. Όπως περιγράφει ο Barsalou, η διαδικασία της προσομοίωσης μπορεί να οδηγήσει στο συνδυασμό διαφόρων νοητικών αναπαραστάσεων και εικόνων προκειμένου να δημιουργήσει μία κατάσταση την οποία το άτομο στην πραγματικότητα ποτέ δεν έχει βιώσει. Εξηγώντας περαιτέρω το παράδειγμα με τον άγγελο, ο πιστός συνδύασε το περιεχόμενο του πίνακα με την προσωπική του εμπειρία της συνάντησής του με άλλους ανθρώπους και παρήγαγε την κατάσταση εκείνη κατά την οποία συναντάται με τον άγγελο.
Συνεπώς, η ίδια η συμμετοχή μας σε θρησκευτικές τελετουργίες και πρακτικές αποτελεί την αφορμή για να φθάνουν στον εγκέφαλό μας πλήθος εικόνες (όχι μόνο οπτικές, αλλά και ήχοι, αρώματα, γεύσεις κλπ), αλλά αναπαράγουν στη συνέχεια ποικίλες νοητικές αναπαραστάσεις και εν τέλει αναμνήσεις. Οι αναμνήσεις μας αυτές στη συνέχεια μπορούν να αποτελέσουν την αφορμή για να ενεργοποιηθούν οι ίδιες εκείνες νοητικές καταστάσεις που είχαν ενεργοποιηθεί, όταν βιώναμε τις συγκεκριμένες εμπειρίες και να μεταλλαχθούν ως ένα βαθμό.
Περαιτέρω:
Barsalou, L. W., 1992, Cognitive psychology: An overview for cognitive scientists, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates
Barsalou, W., Niedenthal, M., Barbey, K., Ruppert, A., "Social Embodiment", in: B.H. Ross (Ed.), The Psychology of Learning and Motivation (Vol. 43).San Diego, CA: Academic Press
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου